Terapia manualna (medycyna manualna) jest jednym z działów medycyny, zajmującym się badaniem i leczeniem czynnościowych (odwracalnych) zaburzeń w narzędzie ruchu. Jest ona oparta na zasadach biomechaniki, wiedzy anatomicznej oraz neurofizjologicznej, a także na klinicznym rozumowaniu.
Uważa się że przeciążenia statyczno-ruchowe związane ze współczesną cywilizacją prowadzą nieuchronnie do zaburzeń czynności układu ruchu. Objawia się to ograniczeniem zakresu ruchu, połączonym często z bólem (ostrym lub przewlekłym) oraz utratą funkcji narządu ruchu. Tradycyjne leczenie, oparte na schematach stworzonych na bazie jednostek chorobowych, jest przeważnie długotrwałe, w niewielkim stopniu zindywidualizowane, działa głównie objawowo i zazwyczaj tylko w trakcie przyjmowania leków / stosowania zabiegów.
Jednym z najstarszych i jednocześnie bardzo skutecznych sposobów radzenia sobie z zaburzeniami funkcji narządu ruchu spowodowanych przeciążeniami statyczno-ruchowymi jest terapia manualna.
Pierwszym a zarazem bardzo istotnym etapem leczenia jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu i wnikliwego badania pacjenta, obejmującego oglądanie, palpację, a także różnego rodzaju testy, ocenę ruchomości i gry stawowej oraz analiza wyników badań takich jak np. RTG, USG, MRI, TK w celu ustalenia charakteru problemu.
Kolejnym etapem procesu leczniczego jest stosowanie różnego rodzaju technik manualnych w celu poprawy funkcji tkanki miękkiej, stawów kręgosłupa, stawów kończyn lub tkanki nerwowej. W zależności które struktury są odpowiedzialne za dolegliwości pacjenta.
Do najbardziej znanych metod terapii manualnej należą: koncepcja Kaltenborna-Evjentha, Metoda Mulligana, Metoda dr Ackermanna. Do ich prawidłowego wykonania niezbędna jest szeroka wiedza i spore doświadczenie.
Istotą zabiegów terapii manualnej jest uśmierzenie bólu. Dlatego celem przyświecającym osobom pracującym tymi metodami jest poznanie i zlikwidowanie przyczyn powstawania bólu, a tym samym przywrócenie prawidłowej funkcji stawów i normalizacja napięcia mięśniowego oraz ruchomości tkanki nerwowej.